Vermanen en (af)weren
De gemetselde bogen boven de ramen, de drie opvallende (vaak witte) stenen aan de zijkant en boven de raamvensters en de gekleurde en geblokte steentjes in de raambogen. Wat veel mensen niet (meer) weten is dat deze versieringen niet zomaar gebruikt zijn maar dat ze oeroude erfsymbolen zijn die het huis en de bewoners beschermen en veiligheid en voorspoed bieden.
Bert van Vondel
Vroeger waren de raamvensters van huizen veel kleiner. De dikkere stenen muren houden meer warmte binnen dan een stuk glas maar kleine raamopeningen zorgen er ook voor dat er geen ongewenste visite naar binnen kon komen zoals inbrekers, kwade of boze geesten en spoken. Om deze te verjagen werden in oude tijden beschermtekens boven de raamopening gehangen of verwerkt, zoals de geluk brengende afbeelding van een slang. Ook de hulp van zon, maan en sterren – eeuwenlang de drie belangrijkste elementen voor geluk, vrede en voorspoed – werd gevraagd. De maan kan wel als de meest belangrijke van deze drie gezien worden.
De maanboog, de kromming waarlangs de maan langs de hemel beweegt, was als symbool alleen zo krachtig en waardevol dat ze boven raamvensters werd aangebracht. Vaker nog wordt ze dubbel afgebeeld omdat ook de betekenis meerlagig is. In welke vorm en uitvoering het ook is aangebracht, de betekenis is hetzelfde. Wat de tekens laten zien, wat ze symboliseren, is de opkomst (< wassende maan), het hoog(s)te punt (O volle maan) en de teruggang (> afnemende maan) <O> Het is niet alleen de maan die zo opkomt en weer terug gaat, maar ook het leven van een mens en de manier waarop de natuur steeds weer opnieuw geboren wordt, dat er een begin is, een hoogtepunt en een eind.
Aan de ene kant is het een ‘Ver-manen-d’ teken. Vermanen betekent zo iets als waarschuwen, dat je maar goed blijft opletten. Aan de andere kant is het een teken van de wassende maan, de volle maan en de afnemende maan voorspoed en levensteken tegelijk. Niet alleen de verschillende maanstanden maar ook de sterren kregen hun plek boven het raam, vaak neergezet in en soort van mozaïeksteentjes, op stand gemetselde stenen of zelfs uitstekende stenen.
Door de eeuwen heen is de betekenis van de oeroude erfsymbolen langzaam aan verdwenen, maar toch werden ze nog zo aangebracht dat de belangrijke symboliek bewaard bleef. De opkomst, het hoog(s)te punt en de teruggang bleven duidelijk herkenbaar. Soms in de vorm van kapitaal-stenen, soms door stenen boven het raamvenster te beschilderen en soms enkel door een stenen boog boven het raam (of door-gang/ deur-opening) te metselen.
(eigen foto)